چین با آگاهی از وابستگی گسترده خود به واردات نیمه هادی ها، در سال 2014 شروع به افزایش تلاش های خود برای کاهش اتکای خود به سایر نقاط جهان کرد. راهبرد جامع سیاست صنعتی چین، «ساخت چین2025 »، که در سال 2015 منتشر شد، این راهبرد نشان می داد که نیمه هادی ها یکی از حوزه های اصلی است که چین می خواهد سیاست صنعتی خود را در آن متمرکز کند. راهبرد “ساخت چین 2025” 10 بخش با فناوری پیشرفته از جمله نیمه هادی ها را به عنوان حوزه های حیاتی برای کاهش وابستگی فناوری چین به کشورهای غربی معرفی کرد. علاوه بر این، “راهنمای ملی برای توسعه و ارتقای صنعت مدار مجتمع” که توسط شورای دولتی در سال 2014 منتشر شد، برنامه خاصی را برای کاهش اتکای چین به نیمه هادی وارداتی ارائه کرد. هر دو سند منعکس‌کننده تلاش‌های راهبردی چین برای خوداتکایی در فناوری‌های پیشرفته و کاهش وابستگی آن به فناوری خارجی است.

در ژوئن 2014، شورای دولتی چین طرحی را منتشر کرد که در آن توسعه صنعت مدارهای مجتمع این کشور تا سال 2030 ترسیم شده بود. این طرح ایده ایجاد یک صندوق ملی سرمایه‌گذاری صنعتی را معرفی کرد که از رویکردهای بازار محور استفاده می‌کرد و هدف آن حمایت از صنعت نیمه‌هادی در چین بود. قبل از این پیشنهاد، حمایت چین از صنعت نیمه‌هادی در درجه اول به پروژه‌های فناوری ملی در مقیاس بزرگ متکی بود. به عنوان مثال، در یک طرح توسعه فناوری که در سال 2007 آغاز شد، چین 16 پروژه بزرگ را برای 15 سال آینده شناسایی کرد. این پروژه‌ها بر جنبه‌های مختلف توسعه نیمه‌هادی‌ها، از جمله توسعه تراشه‌های پیشرفته، تولید CPUs بومی، و توسعه تجهیزات ضروری ساخت تراشه مانند ماشین‌های لیتوگرافی متمرکز بودند.

از سال 2007، حمایت مالی دولت از صنعت نیمه‌هادی در چین به میزان قابل‌توجهی افزایش یافت و از تنها چند میلیون یوان در سال به میلیاردها یوان رسید. با این حال، اکثر این بودجه­ها به جای حمایت از توسعه واقعی صنایع مرتبط با نیمه‌هادی‌ها برای استفاده تجاری، به فعالیت‌های تحقیقاتی مانند مطالعات و آزمایش‌ها اختصاص داده می‌شد. در سپتامبر 2014، چندین شرکت بزرگ از جمله China Tobacco، China Mobile و بانک توسعه چین (CDB) توافقنامه‌ای را برای تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری صنعت مدار مجتمع چین امضا کردند که نشانه‌ای از تولد صندوق بزرگ بود. این صندوق بازیگر کلیدی در تلاش چین برای خودکفایی در صنعت نیمه‌هادی است. صندوق سرمایه‌گذاری صنعت مدار مجتمع چین تاکنون در سه مرحله سرمایه جذب کرده است:

مرحله اول: از سال 2014 تا 2019 را در برمی گیرد. فاز اول صندوق در سال 2014 با 138.72 میلیارد یوان (حدود 20.54 میلیارد دلار) آغاز شد. این مقدار سرمایه آن را به بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری صنعتی در چین تا آن زمان تبدیل کرد. کل سرمایه جذب شده 15.6 درصد بیشتر از هدف اولیه 120 میلیارد یوان (حدود 16.98 میلیارد دلار) بود. این نشان می‌دهد که این صندوق توانسته است بیش از آنچه در ابتدا انتظار می‌رفت، سرمایه‌ بیشتری را جذب کند. در این فاز، وزارت دارایی 36 درصد و بانک توسعه چین با 22 درصد بیشترین سهم را داشتند. در شکل 1 سهم هریک از سرمایه‌گذاران در فاز اول نشان داده شده است.

شکل 1: سهم سرمایه‌گذاران در فاز اول صندوق بزرگ

صندوق تا پایان سپتامبر 2018 در 77 پروژه و 55 شرکت سرمایه‌گذاری کرده بود. دامنه سرمایه‌گذاری تمام سطوح صنعت مدار مجتمع، پروژه‌های راهبردی و حوزه‌های محصول کلیدی را پوشش می‌داد. تمام تعهدات صندوق تا پایان سال 2018 تکمیل شد. در سال 2019، صندوق به مرحله مدیریت پس از سرمایه‌گذاری خود منتقل شد. دوره سرمایه‌گذاری و بازپرداخت صندوق بزرگ پنج سال تعیین شده بود.

مرحله دوم: فعالیت مرحله دوم از اکتبر 2019 تا 2024 را در بر می گیرد. در این مرحله صندوق 204.1 میلیارد یوان (28.9 میلیارد دلار) سرمایه جذب کرد. دوباره مشابه مرحله اول، سهامداران عمده صندوق عمدتاً نهادهای تحت کنترل دولت هستند. دخالت دولت در صندوق بزرگ بسیار بیشتر از آن چیزی است که در ابتدا به نظر می رسید. شرکت‌های سرمایه‌گذاری دولتی نه‌تنها بخش‌های قابل‌توجهی از سرمایه را تأمین می‌کردند، بلکه نقش مهمی در مدیریت آن داشتند. اگرچه شرکت‌های خصوصی در هر دو مرحله صندوق مشارکت داشتند اما مشارکت آن‌ها کمتر از 1 درصد از کل سرمایه را تشکیل می‌داد. در مرحله دوم این صندوق از سرمایه‌گذاران خارجی برای مشارکت دعوت شد، اما هیچ شرکت خارجی حاضر به سرمایه‌گذاری نشد. شکل 2 سهم سرمایه گذران در فاز دوم صندوق بزرگ را نشان می‌دهد. سهامداران اصلی آن شامل وزارت دارایی چین، شرکت Shanghai Guosheng، شرکت ملی دخانیات چین، مخابرات چین و تعدادی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری محلی بود در این مرحله وزارت دارایی بزرگ‌ترین سهامدار صندوق بود که 22.5 میلیارد یوان (حدود 3.18 میلیارد دلار) مشارکت داشت. علاوه بر این، دولت‌های محلی نیز به این صندوق کمک کردند که نشان‌دهنده حمایت دولت ملی و محلی از مرحله دوم این صندوق بود. سرمایه فاز دوم صندوق بزرگ در مقایسه با فاز اول از منابع متنوع‌تری تأمین شد. این تنوع در منابع مالی نشان‌دهنده تلاش گسترده‌تر و مشارکتی‌تر برای حمایت از صنعت نیمه‌هادی در چین است. به دلیل تعداد زیاد سهامداران (در مجموع 27 سهامدار)، دارایی‌ها در فاز دوم صندوق بزرگ نسبتاً پراکنده بود.  

شکل 2: سهم سرمایه‌گذاران در فاز دوم صندوق بزرگ

مرحله سوم: چشم‌انداز مرحله سوم صندوق از سال 2024 تا 2039 را شامل می‌شود. تأمین مالی صندوق از طریق فروش اوراق قرضه ویژه خزانه‌داری چین[1] انجام شد، این اوراق قرضه دولتی به طور خاص برای حوزه‌های راهبردی تعیین شده است و صنعت نیمه‌هادی یکی از این حوزه‌هاست که از محل این اوراق قرضه تأمین مالی می‌شود. برای این مرحله نیز 344 میلیارد یوان(47.5 میلیارد دلار) جذب کرده است که بیش از دو فاز قبلی است و میزان سرمایه جذب شده با قانون تراشه و علم ایالات‌متحده قابل‌مقایسه است. با این حال، جذب سرمایه برای مرحله سوم هنوز ادامه دارد و انتظار می‌رود سرمایه بیشتری را جذب کند. پس از اعلام شروع مرحله سوم، قیمت سهام شرکت‌های بزرگ تراشه ساز چینی به میزان قابل‌توجهی افزایش یافت. به طور خاص، شرکت SMIC که سومین سازنده بزرگ تراشه‌ در جهان است، شاهد افزایش ۷ درصدی قیمت سهام خود بوده است. به همین ترتیب، Hua Hong Semiconductor که دومین کارخانه ساخت تراشه در چین و همچنین تأمین‌کننده هواوی است، افزایش 13 درصدی در قیمت سهام خود را تجربه کرده است. این افزایش‌ها در قیمت سهام نشان‌دهنده خوش‌بینی و اطمینان سرمایه‌گذاران به چشم‌انداز آینده این شرکت‌ها است که احتمالاً به دلیل انتظارات افزایش سرمایه‌گذاری و حمایت در صنعت نیمه‌هادی چین است.

 در مرحله سوم، بزرگ‌ترین سهامدار صندوق بزرگ، وزارت دارایی چین است. این وزارتخانه با مشارکت 60 میلیارد یوان، 17 درصد از سهام این صندوق را در اختیار دارد. دومین سهامدار بزرگ بانک توسعه چین است که 10.5 درصد از سهام را در اختیار دارد  و شرکتShanghai Guosheng Group با 8 درصد سومین سهامدار بزرگ صندوق است. پنج بانک مهم چینی، بانک صنعتی و تجاری چین، بانک ساختمانی چین، بانک کشاورزی چین، بانک چین، و بانک ارتباطات، در میان هفده نهاد دیگری هستند که به عنوان سرمایه‌گذار فهرست شده‌اند؛ آن‌ها با هم تقریباً 6 درصد از کل سرمایه را به خود اختصاص داده‌اند.

بر اساس گزارش موسسه تحقیقاتی ICwise، تعداد سرمایه‌گذاران دولتی محلی شرکت‌کننده در فاز سوم صندوق بزرگ نسبت به دو فاز اول کاهش محسوسی داشته است.در فاز اول، سرمایه‌گذاران دولتی محلی شامل مناطقی مانند پکن، شانگهای، گوانگژو، ووهان و فوجیان بودند. در فاز دوم، مناطق دیگری مانند چنگدو، ژجیانگ، چونگ­کینگ، جیانگ سو و آنهویی به گروه اولیه پکن، شانگهای، گوانگژو، ووهان و فوجیان اضافه شدند. با این حال، در فاز سوم، سرمایه‌گذاران دولتی محلی به میزان کمتری درگیر هستند. این نشان‌دهنده تغییر در ساختار سرمایه است که احتمالاً نشان‌دهنده تغییر در راهبردهای سرمایه‌گذاری، اولویت‌ها یا منابع موجود در میان دولت‌های محلی است. با این حال، در فاز سوم، تنها سرمایه‌گذاران محلی از پکن، شانگهای و گوانگژو هستند.

ساختار مدیریتی صندوق بزرگ

صندوق بزرگ دارای ساختار مدیریتی دو سطحی است که در شکل 3 ارائه شده است. سطح اول، هیئت‌مدیره که مسئول تعیین راهبرد کلی صندوق و تصویب پروژه‌های مهم است. آن‌ها در مورد جهت‌گیری صندوق تصمیم می‌گیرند و ابتکارات بزرگ را تأیید می‌کنند و اساساً تصمیم می‌گیرند که سرمایه صندوق در کدام بخش‌ها مصرف شود. سطح دوم، سطح مدیریت صندوق است؛ Sino IC Capital به عنوان مدیر صندوق وظیفه اجرای راهبردهای تعیین شده توسط هیئت‌مدیره را بر عهده دارد. آن‌ها سرمایه‌گذاری‌ها و امور مالی صندوق را مدیریت می‌کنند و تصمیمات اتخاذ شده توسط هیئت‌مدیره را اجرا می‌کنند.  

شکل 3: ساختار مدیریتی صندوق بزرگ

45 درصد مالکیت Sino IC Capital در اختیار بانک توسعه چین (CDB) است. این نشان می‌دهد که CDB با توجه به سهام مالکیت آن، احتمالاً بر عملیات Sino IC Capital نفوذ و نظارت دارد. با این حال، Sino IC Capital این اختیار را دارد که در مورد موضوعات سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های عادی در صندوق تصمیم‌گیری کند؛ اما وقتی صحبت از پروژه‌های مهم یا بزرگ می‌شود، اختیار تصمیم‌گیری نهایی با هیئت‌مدیره صندوق است.

در حال حاضر، صندوق بزرگ سهام 34 شرکت سهامی عام را در اختیار دارد. علاوه بر این، به عنوان یک فراصندوق (Fund Of Funds) عمل می‌کند و در مؤسسات دیگری مانند Oriza Holdings و SummitView Capital سرمایه‌گذاری می‌کند که بر صنعت نیمه‌هادی‌ها تمرکز دارند. همچنین، صندوق بزرگ در شرکت لیزینگ مالی Sino IC Leasing، سهام دارد و از طریق Sino IC Leasing، به شرکت‌هایی که نیاز فوری به نقدینگی دارند، وام و حمایت مالی ارائه می‌کند.

فعالیت‌های صندوق بزرگ

نتایج سرمایه‌گذاری صندوق بزرگ در دو دور سرمایه‌گذاری قبلی متفاوت بوده است. درحالی‌که برخی از سرمایه‌گذاری‌ها به موفقیت‌های قابل‌توجهی دست‌یافت و در برخی دیگر به خوبی عمل نکرد. هنگامی‌که صندوق بزرگ تأسیس شد، یک اصل را تعیین کرد که حداقل 60 درصد از سرمایه خود را در سرمایه‌گذاری‌های ساخت تراشه به کار می برد. این نشان می‌دهد که تمرکز اصلی بر روی تولید تراشه‌ها بوده است. شکل 4 حوزه‌های سرمایه‌گذاری صندوق در مرحله اول را نشان می‌دهد. همان‌طور که شکل مذکور نشان می‌دهد 67 درصد سرمایه‌گذاری صندوق در تولید مدار مجتمع بوده است.

شکل 4: حوزه‌های سرمایه‌گذاری صندوق بزرگ در مرحله اول

با حمایت صندوق بزرگ، بسیاری از شرکت‌های تراشه‌ ساز نوپا بین سال‌های 2014 تا 2015 بر بحران مالی خود غلبه کردند و به رهبرانی مانند SMIC و Hua Hong تبدیل شدند. این صندوق همچنین در Yangtze Memory Technologies و ChangXin Memory Technologies سرمایه‌گذاری کرد تا شکاف تولید حافظه DRAM در چین را پر کند. چهار شرکت برتر از 74 شرکت نیمه‌هادی که در بازار STAR شانگهای معامله می‌شوند، همگی مورد حمایت صندوق بزرگ بودند. صندوق بزرگ از سرمایه فاز دوم خود برای سرمایه‌گذاری در مجموع 79 میلیارد یوان در 38 شرکت مختلف استفاده کرد. اکثر این سرمایه، که 75 درصد از کل سرمایه را تشکیل می‌دهند، به سمت پروژه‌های مرتبط با ساخت تراشه هدایت شدند که شکل 5 نشانگر این روند است. این راهبرد سرمایه‌گذاری، تمرکز قابل‌توجهی بر حمایت از شرکت‌های درگیر در فعالیت‌های تولید نیمه‌هادی را نشان می‌دهد.

شکل 5: حوزه‌های سرمایه‌گذاری صندوق بزرگ در مرحله دوم

صندوق بزرگ در سال 2014، زمانی (AMEC) Advanced MicroFabrication Equipment با زیان مالی مواجه بود، در این شرکت سرمایه‌گذاری کرد که به عنوان یکی از سرمایه‌گذاری‌های موفقیت‌آمیز شناخته می‌شود. این سرمایه‌گذاری بالغ بر 80 میلیون دلار که شامل سهام (مالکیت) و بدهی (وام) می‌شد، AMEC توانست از بحران مالی که با آن مواجه بود، خارج شود. در نتیجه این سرمایه‌گذاری و حمایت‌های بعدی، AMEC توانست بر چالش‌های خود غلبه کند و در سال 2019 در فهرست عمومی بازار STAR قرار گیرد. همچنین، صندوق بزرگ در سال 2014 به شرکت iangsu Changjiang Electronics Tech (JCET) کمک کرد تا STATS ChipPAC، یک شرکت بزرگ در سنگاپور را خریداری کند. به دلیل این معامله، JCET سومین شرکت بزرگ بسته‌بندی تراشه در جهان شد. بر اساس گزارش‌ها، در سال 2022 صندوق بزرگ 5.7 درصد از سهام شرکت Heyan Technology را خریداری کرد. این شرکت تجهیزاتی با دقت بالا تولید می‌کند که توسط سازندگان تراشه برای برش ویفرهای سیلیکانی استفاده می‌شود. پس از این سرمایه‌گذاری، شرکت هیان اعلام کرد که قصد دارد 315 میلیون یوان (45.7 میلیون دلار آمریکا) را برای ساخت یک کارخانه جدید برای ساخت تجهیزات تولید نیمه‌هادی در شن یانگ هزینه کند. سرمایه‌گذاری اخیر در فناوری هیان به خوبی با اهداف صندوق بزرگ در مرحله دوم آن ‌که در سال 2019 آغاز شد، مطابقت دارد. علاوه بر هیان، چند سازنده تجهیزات نیمه‌هادی دیگر که در سال 2022 از صندوق بودجه دریافت کردند، عبارت‌اند از Weiteng Semiconductor، TETE Laser، Leiming Laser و Cowin Laser که همگی ابزارهایی را تولید می‌کنند که ویفرهای سیلیکانی را برش می‌دهند.

صندوق بزرگ همچنین سرمایه‌گذار بسیاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری متمرکز بر تراشه است که از طریق آن مقدار زیادی از سرمایه غیردولتی را برای سرمایه‌گذاری در صنعت به کار می‌گیرد. صندوق بزرگ در بیش از ده صندوق سرمایه‌گذاری کرده است، ازجمله پنج صندوق با همکاری صندوق‌های تحت حمایت دولت محلی و سه صندوق به طور مشترک با بازیگران پیشرو در صنعت تأسیس شدند. از طریق این صندوق‌ها، صندوق بزرگ به‌طور غیرمستقیم در تعداد زیادی از شرکت‌های نیمه‌هادی ازجمله Ingenic Semiconductor، GTA Semiconductor و ASR Microelectronics سرمایه‌گذاری کرده است.

چالش ها و موانع صندوق بزرگ

علیرغم حمایت‌های صندوق بزرگ، برخی از پروژه‌های بزرگ ساخت تراشه با شکست مواجه شدند. این شکست‌ها عمدتاً ناشی از فساد مالی در صندوق بوده است که بر اثربخشی طرح‌های سرمایه‌گذاری تأثیر منفی گذاشته است. تأسیس شرکت Wuhan Hongxin Semiconductor Manufacturing با حمایت دولت محلی ووهان در سال 2018 با سرمایه‌گذاری قابل‌توجه آغاز شد و قصد داشت با سازندگان بزرگ تراشه مانند TSMC و سامسونگ رقابت کند. این شرکت حتی توانست یکی از برترین مهندسان صنعت نیمه‌هادی تایوان را جذب کند اما با وجود سه سال سرمایه‌گذاری، این شرکت در ژوئن 2021 بدون تولید تجاری تراشه تعطیل شد. یکی دیگر از نمونه‌های ذکرشده Tsinghua Unigroup است که اخیراً به دلیل ورشکستگی تحت سازمان‌دهی مجدد قرار گرفت و منجر به تغییر مالکیت آن شد. این نشان می‌دهد که علی‌رغم حمایت اولیه صندوق، Tsinghua Unigroup با چالش‌های مالی یا عملیاتی مواجه بود که در نهایت منجر به بازسازی قابل‌توجه از جمله تغییر مالکیت شد.  Unigroup بزرگ‌ترین دریافت‌کننده حمایت از صندوق بود و حداقل 28.4 میلیارد یوان از فاز اول صندوق دریافت کرد.

دولت چین به دلیل نگرانی در مورد فساد در صندوق، تحقیقاتی را در مورد افراد درگیر انجام داد. در 30 ژوئیه 2022، عالی‌ترین آژانس مبارزه با فساد چین اعلام کرد که دینگ ون وو(Ding Wenwu)، مدیرعامل صندوق بزرگ به دلیل تخلفات دستگیرشده است. به گزارش خبرگزاری چینی کایکسین، دو هفته قبل از آن، لو جون(Lu Jun)، مدیر اجرایی سابق Sino IC Capital  و دو مدیر دیگر صندوق نیز دستگیر شده بودند. این امر نشان می‌دهد که فساد در مدیریت و اداره صندوق موضوع مهمی بوده است که باعث پیگیری قانونی و تحقیقات مقامات شده است. رسوایی‌های فساد مربوط به صندوق بزرگ به طور قابل‌توجهی بر فعالیت‌های سرمایه‌گذاری آن تأثیر گذاشت. همان‌طور که منابع محلی گزارش داده‌اند، از اواخر مارس تا اوت 2022، صندوق بزرگ هیچ سرمایه‌گذاری انجام نداده است و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری آن برای چندین ماه به دلیل تحقیقات فساد متوقف شد. دولت چین در مورد اتهامات اصلی آن‌ها توضیحی نداده است. بااین‌حال، بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان این پرونده را با مجموعه‌ای از تحقیقات فساد در Tsinghua Unigroup که تحت حمایت مالی صندوق بزرگ بود و با شکست بزرگی روبرو شد، مرتبط می‌دانند.

منابع

https://www.thinkchina.sg/technology/five-things-know-about-chinas-scandal-struck-chip-industry-big-fund

https://www.eetimes.com/chinas-big-fund-phase-ii-aims-at-ic-self-sufficiency

https://www.bruegel.org/policy-brief/lessons-europe-chinas-quest-semiconductor-self-reliance

https://internationalfinance.com/finance/boost-domestic-semiconductor-sector-china-sets-up-third-fund-usd-billion

https://www.digitimes.com/news/a20240603PD209/china-big-fund-ic-manufacturing-semiconductors-funding.html

https://www.digitimes.com/news/a20240531VL206/china-big-fund-ai-chip-hbm-huawei-oversupply-semiconductors.html

https://fortune.com/asia/2024/05/28/more-confident-china-doubling-down-big-fund-iii-semiconductors-development-us-controls

[1] – China’s new special Treasury bonds